Türkiye’de Hak Temelli Çalışmalar Yapan Gençlik Örgütlerinin Online Teknoloji Ve Medya Davranışlarının İncelenmesi: Gençlik Örgütleri Forumu’na Üye Veya Gözlemci Örgütleri Üzerine Bir Araştırma

Katılım pratikleri açısından önemli teknik avantajlar sunan internet ve sosyal medyanın, geleneksel medyayı kullanamayan hak savunucusu sivil örgütlenmelerin iletişim faaliyetleri için de alternatif bir iletişim kanalı yarattığı gözlemlenmektedir. Bu çalışma ile Gençlik Örgütleri Forumu’na üye veya gözlemci örgütlerin, gençlerle ve kamuoyu ile iletişim kurarken ve kaynak geliştirme faaliyetleri sırasında kullandıkları dijital araçlar ve teknolojik alt yapıları incelenmiştir.

Araştırma kapsamında bilgi toplama yöntemi olarak anket kullanılmıştır. Anketi yaygınlaştırmadan önce 2 farklı pilot çalışma yapılmıştır ve bu pilot çalışmalardan ilkinde 12 ikincisinde ise 16 anket cevabı alınmıştır. Pilot çalışmalar sonrasında sorulara gelen cevaplar ve yorumlar incelenerek anket revize edilmiştir.

Çalışma kapsamında örgütlerin teknolojik alt yapı kullanımın oldukça düşük olduğu görülmektedir. Bunun sebebinin bu konuda uzman çalışan olmamasının sonucu olduğu gözlemlenmektedir. Örgütler bu alanda uzman veya deneyimli gönüllülerden destek alarak teknolojik alt yapılarını güçlendirebilir ve sosyal medyayı daha etkili kullanabilir.

Sivil toplum örgütlerinin sosyal medya ve teknoloji kullanımı konusunda güçlenmesi ve bu konuda farkındalıklarının artması gerekmektedir. Sosyal medya ve teknolojinin aktif kullanımı örgütlerin daha çok gönüllüye ulaşmasına destek olmakla birlikte örgütlerin proje ve kampanyalarını daha görünür ve etkili kılarak örgütlerin kaynak geliştirme stratejilerine destek olur.

Bu tez çalışmasının ilk adımı olan araştırma konusunun şekillendirilmesi sürecinde desteğini hiçbir zaman esirgemeyen Prof. Dr. Aslı Tunç’a ve soruları ve önerileri ile önümü görmemde önemli katkıları olan tez danışmanım Faculty Member, PhD Ivo Ozan Furman’a çok teşekkür ediyorum. Aslı ve Ivo Hocalarımın değerli destekleri sayesinde çok önemli olduğunu düşündüğüm bu çalışmayı sonlandırdım. 

Kenan Dursun
Digital Communications and Social Media Expert

Çalışma hakkında benimle [email protected] üzerinden iletişime geçebilirsiniz.

Çalışma Kapsamında Bazı Bulgular Şu Şekildedir.

1. Çalışmaya katılan sivil toplum örgütlerinin genel olarak ücretli çalışan sayısının az olduğu görülmektedir. Örgütler çalışan alırken iletişim ve teknoloji araçlarına dair uzman kişileri önceliklendirmediği görülmektedir. Esasen bu alanda uzman bir kişiyi istihdam etmenin kaynak geliştirmeye doğrudan etkisi olduğu görülmektedir. Çalışmaya katılan kişiler, sosyal medya ve teknoloji araçlarını aktif kullanımının daha görünür bir örgüt olmalarında, daha çok gönüllüye ulaşmakta ve etkinliklerine daha çok katılımcı gelmesinde etkili olduğunu söylemektedirler. Sivil toplum örgütlerinin proje bütçelerini hazırlarken bu alanla ilgili bir uzmanın istihdamı için gerekli maliyetlere vermeleri veya bu alanda ihtiyaç duyulan giderleri bütçelerine eklemeleri kurumun güçlenmesi için önemlidir. Ancak araştırma sonuçlarında öne çıkan, iletişim ve teknolojinin halen öncelikli ihtiyaç olmadığıdır. Aynı zamanda bu konuda bilinç günden güne artmaktadır.
2. Çalışma kapsamında örgütlerin teknolojik alt yapı kullanımın oldukça düşük olduğu görülmektedir. Bunun sebebinin bu konuda uzman çalışan olmamasının sonucu olduğu gözlemlenmektedir. Örgütler bu alanda uzman veya deneyimli gönüllülerden destek alarak teknolojik alt yapılarını güçlendirebilir ve sosyal medyayı daha etkili kullanabilir. Sivil toplum örgütlerinin teknoloji kullanımı konusunda güçlenmesi ve bu konuda farkındalıklarının artması gerekmektedir.
3. Google’ın sivil toplum örgütlerine sunduğu Google Drive depolama alanı, Google Adwords reklam hizmeti ve mail alt yapı hizmetinin kullanımı örgütler için oldukça önemlidir. Örgütlere ücretsiz şekilde sağlanan Google Adwords reklam hizmeti sayesinde kurumların görünürlüğü ciddi şekilde arttırabilir. Google Drive depolama alanı sayesinde örgütlerin en büyük sorunlarından olan depolama ve arşivleme probleminin önüne geçilebilir. Özellikle Techsoup Turkey Donation Program’ı kapsamında sivil toplum örgütlerine sağlanan hizmetlerden kurumların aktif şekilde faydalanmaları gerekmektedir. Bu programdan haberi olmayan veya bu programda yer alan araçlar konusunda uzmanlıkları olmayan örgütler, Sivil Toplumu Geliştirme Merkezi ve Sivil Düşün AB Projesi gibi kurumların eğitim ve webinarlarına katılarak bilgi ve uzmanlık edinebilirler. Techsoup Programı’nın da bu konularda çeşitli yüzyüze eğitimler ve webinarlar yapması, örgütlerin teknolojik altyapılarını güçlendirmek için değerlendirilmesi gereken oldukça önemli bir fırsattır. Örgütler Google hizmetlerinin yanında; Adobe, Microsoft, Amazon Web Services gibi tasarım ve yazılım programlarına Techsoup Turkey Donation Program’ı sayesinde ulaşabilirler.
4. Sivil toplum örgütlerinin iç veya dış iletişim için Slack gibi mail trafiğini azaltan ve WhatsApp gruplarına son veren uygulamaları kullanmaları etkili ve verimli iletişim kurmalarını sağlar. Örgütler duyuruları için Telegram veya WhatsApp kanalı açarak daha çok yurttaşa ulaşabilirler. Telegram ve WhatsApp kanalları e-postaya göre daha hızlı ve etkili iletişim sağlar.
5. Sosyal medya görsel ağırlıklı iletişimin yüksek olduğu bir mecradır. Sivil toplum örgütleri sosyal medya için Canva gibi kullanımı basit platformlarda görseller hazırlayabilir ve böylelikle daha etkili paylaşımlar yapabilirler. Canva’ya göre daha profosyonel tasarımlar için Adobe’un Photoshop programı kullanılabilir. Ancak örgütlerde genellikle profesyonel tasarım programlarına hakim olan kişiler olmadığı için Canva’yı etkili kullanmak örgütlerin tüm görsel ihtiyaçlarını giderecektir. Basit infografikler yapmak için Canva kullanılabilir ancak Infogram ve Pictochart gibi daha gelişmiş özelliklere sahip uygulamalar ile daha başarılı infografikler yapılabilir.
6. Örgütler proje ve kampanyalarında iş akışlarını ve yapılacaklar listelerini takip etmek için Asana, Podio, Trello gibi proje yönetim uygulamalarını kullanabilirler. Özellikle Trello kullanımı oldukça kolay olan bir uygulamadır. Büyük küçük birçok sivil toplum örgütü tarafından kullanılabilir.
7. Sivil toplum örgütleri video görüşmesi ile farklı lokasyondaki yurttaşlar ile rahatlıklar toplantı ve eğitim gerçekleştirebilirler. Webinarlar aracılığıyla yan yana gelmek zorunda kalmadan internet üzerinden yüzlerce yurttaşa ulaşabilirler. Webinar, eriştiği kişiye göre ucuz ve hatta kimi zaman ücretsiz online eğitim sistemleridir. Sivil toplum örgütlerinin, Youtube veya Instagram vasıtası ile webinar gerçekleştirip sonrasında bu webinarın kaydını internete yükleyerek daha çok yurttaşa ulaşması ve yurttaşların katılım süreçlerini güçlendirmesi mümkündür.
8. Örgütler için kaynak ihtiyacı her zaman var olan öncelikli konulardandır. Sivil toplum örgütleri bağış altyapıları için Fonzip, Raklet ve Dernx gibi bağış sistemi alt yapıları kullanabilirler. Bu sistemler yurttaşların bağış yapmalarını hem güvenilir kılmakta hem de kolaylaştırmaktadır. Bu bağış yazılımları aynı zamanda örgütlerin destekçilerinin ve gönüllülerinin mail, telefon, adres veya doğum tarihi gibi kişisel bilgilerini güvenli şekilde muhafaze eder. Örgütler bu verilerin kullanımı ile ilgili kişilerden izni aldıysa farklı kampanya ve projelerde kullanabilir.
9. Web sitesi örgütler için oldukça önemli bir iletişim kanalıdır. Web sitesi olmayan örgütler Medium gibi micro blog siteleri kullanabilirler. Web sitesinin mobil araçlar ile uyumlu olması ve SSL sertifikasının olması sitenin donanımı ve erişilebilirliği için önemlidir. SSL güvenlik sertifikası örgütlerin web sitesinden bağış alabilmeleri için olmazsa olmazlar arasındadır. WordPress gibi içerik eklenmesi ve içerik düzenlenmesi kolay yapılar, örgütlerin web sitelerini güncel tutmaları için kullanıcı dostu alt yapılardır.Düzenli içerik girilmesi, Google aramalarında örgütün web sitesinin yukarılarda çıkması için de önemlidir.
10. Çalışmaya katılan örgütlerin Facebook, Twitter ve Instagram’ı yoğunlukta kullandığı görülmektedir. STÖ’lerin, internet kullancıları için en etkili içerik türleri arasında olan video içerik üretimini ve Youtube kullanımını arttırmaları sosyal medyadan erişimlerini önemli ölçüde güçlendirecektir. Örgütlerin gelecekte kuruma özel bir sim kart alarak kurumsal WhatsApp kullanımın artacağını düşünmekteyim. Bu sebeple WhatsApp’ı kurumsal sosyal medya aracı olarak düşünmek ve zamanla kullanmaya çalışmak yurttaşların aktif katılımlarını arttıracaktır. Çalışmaya katılan örgütlerden hiçbirinin kullanmadığı Pinterest ev hanımları, tasarımcılar ve mimarlar tarafından sıkça kullanılan bir sosyal medya platformudur. Hak temelli çalışmalar gerçekleştirirken bu plaformu kullanan yurttaşlara erişmek için Pinterest önemli bir sosyal medya aracı olabilir.
11. Sosyal medya takipçi ve beğeni sayıları, örgütlerin bu mecraları aktif kullanmadıkları ve düzenli içerik üretmedikleri için düşüktür. Ayrıca araştırmaya katılan örgütlerin çoğu sosyal medya reklamı vermemektedir. Kimi zaman düşük bütçelerle oldukça büyük etkiler yaratan Facebook ve Instagram reklamları, örgütlerin sosyal medyasının güçlenmesini ve daha görünür olmasını sağlayacaktır.
12. Sivil toplum örgütlerinin sosyal medya kullanımlarını daha etkili ve efektif hale getirmeleri gerekmektedir. Instagram’da Instagram hikayeler gibi farklı içerik türlerini mutlaka kullanmaları önerilmektedir. Instagram’ın hikayeler özelliği, daha çok yurttaşa erişmek, kurumun proje ve kampanyanlarının hikayesini destekçilere, gönüllülere anlatmak için önemli bir özelliktir.
13. Twitter, sivil toplum örgütleri için önemli bir iletişim mecrasıdır. Medyadan yeterince doğru bilgi alamadığını düşünen yurttaşların doğru bilgiye ulaşmak için aktif bir şekilde Twitter’ı kullandığı görülmektedir. Örgütlerin kampanyaları için önemli bir iletişim mecrası olan Twitter’ın listeler özelliğini kullanmak, sivil toplum örgütlerinin Twitter hesaplarını daha etkili hale getirecektir. Örgütler Twitter’da gazeteciler, politikacılar, kamu kurumları, gönüllüler, destekçiler için dışarıya açık veya kapalı Twitter listeleri oluşturabilirler. Bu listeler vasıtası ile hızlı içerik akışının olduğu Twitter’ı takip etmek örgütlerin paydaşları ile ilişkisini güçlendirecektir.
14. Gönüllülerle iletişim için oluşturulan WhatsApp ve Facebook grupları zamanla etkisini kaybetmektedir. Facebook gruplarında bir konu etrafında tartışmak, fikir almak mümkünken WhatsApp’ın dinamik akışı içinde bir konu üzerine birden fazla kişinin tartışması veya fikir belirtmesi oldukça zordur. WhatsApp gönüllülerle iletişim için başarılı bir uygulama gibi gözükmemektedir. Ancak Facebook kullanımın azalması ve Facebook kullanıcı profilinin yaşlanması örgütleri gönüllülerle iletişim için farklı araçlar aramaya yöneltmiştir.
15. Araştırma kapsamında örgütlerinin yazılı bir sosyal medya stratejisinin olmadığı ve iletişim çalışmalarının etkisinin ölçülmediği görülmektedir. Sosyal medyanın güçlü ve etkili olması için düzenli periyotlarda iletişim stratejisinin hazırlanması önemlidir. Bu stratejide; örgütün hangi sosyal medya hesaplarını kullandığı, hangi aralıklar ile paylaşım yaptığı, ne tür içerikler paylaştığı, gelen mesajlara ya da yorumlara nasıl cevap verdiği ve bunları nasıl raporladığına dair bilgilerin olması başlangıç için yeterlidir.
16. İnternet erişimi olmayan gruplar ile çalışan örgütler destekçilerine ve gönüllülerine sms yolu ile bilgilendirmeler yapabilirler. Sms günümüzde sivil toplum örgütleri tarafından çok kullanılmasa da halen etkisi yüksek ve ucuz bir iletişim aracıdır. Örgütlerin bir kısmı gönüllülerine veya destekçilerine aidat, etkinlik, özel günler hakkında bilgilendirmeler için sms kullanmaktadır. Sms aynı zamanda örgütlerin yürüttüğü bağış kampanyalarında da çok sık kullanılmaktadır.
17. Sivil toplum örgütleri düzenli e-bülten gönderimi yaparak yurttaşlara kendileri ve kampanyaları hakkında bilgiler verebilir. Sosyal medya üzerinden ulaşamadıkları birçok kişiye mail vasıtası ile ulaşabilirler. Birçok sivil toplum örgütü gönüllü, bağışçı veya etkinliklere katılmış kişilerin maillerini veya cep telefonlarını düzenli şekilde muhafaza etmemektedir. Örgütlerin bu verileri düzenli ve güvenli şekilde muhafaza ederek ve ilgili kişilerden kullanım izni alarak kendilerine sms, e-posta yollayabilirler. Günümüzde pazarlama şirketleri tarafından aktif şekilde kullanılan e-bülten servisleri, sivil toplum örgütleri tarafından da kullanılmalıdır. E-bülten altyapısı için tercih edilen yazılımlardan Mailchimp, 2000 farklı maile kadar ücretsizdir. Sonrasında ücret ödenen paketleri için sivil toplum örgütlerine indirim sağlamaktadır. E-bülten sisteminin etkisini arttırmak için isme özel e-bültenler hazırlanabilir.Aynı zamanda daha önce bağış yapmış kişilere özel e-bültenler hazırlanabilir.

Bu çalışma, Gençlik Örgütleri Forumu’na üye ve gözlemci örgütlerinin sosyal medya ve teknoloji kullanımı üzerine yapılmıştır. Çalışmanın her sene tekrar edilmesi Türkiye’de faaliyet gösteren ve hak temelli çalışmalar yapan gençlik örgütlerinin sosyal medya ve teknoloji kullanımlarının değişimini takip etmek için oldukça önemlidir.

Türkiye geneli sivil toplum örgütleri için bir çalışma yapılması durumunda bu çalışmanın her yıl yayınlanan Global NGO Technology Report ile kıyaslamasının önemli sonuçlar vereceğini düşünüyorum. 16 Eylül 2019’da yayınlanacak olan 2019 sonuçları ile önceki yıllara ait sonuçların kıyaslanmasının sivil toplum alanına dair önemli fikirler vereceğini düşünüyorum.

Çalışma kapsamında sivil toplum örgütlerinin sosyal medya ve teknoloji kullanımlarının bir durum analizi çıkarılmıştır. İleriki çalışmalarda örgütlerin sosyal medya içerik analizleri yapılabilir. Sosyal medyanın etkili kullanımının yanında örgütlerin sosyal medya içerikleri aracılığıyla verdikleri mesajların etkisi de oldukça önemlidir.

Kenan Dursun
Digital Communications and Social Media Expert

Çalışma hakkında benimle [email protected] üzerinden iletişime geçebilirsiniz.