Sınır Tanımayan Doktorlar, Delhi Yüksek Mahkemesi’nde görülmesi planlanan dava öncesinde Hindistan’ı “gelişmekte olan ülkelerin eczanesi” olmaya devam etmeye çağırdı ve hayat kurtaran zatürre aşısında Pfizer ilaç şirketini tekel haline getiren kararı değiştirmesini istedi.
New York/ Yeni Delhi, 23 Kasım 2017 — Uluslararası tıbbi insani yardım kuruluşu Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF), Pfizer ilaç şirketinin Prevnar13 (PCV13) zatürre aşısı için Ağustos ayında aldığı patentin haksız olduğunu açıkladı. MSF Delhi Yüksek Mahkemesi’nde görülmesi planlanan dava öncesinde, Hindistan Patent Yasası’nda belirtilen standartlara uygun olmayan bu patentin iptal edilmesi gerektiğini belirtti.
Tekel çocukları aşısız bırakıyor
MSF’nin Erişim Kampanyası’nda* aşı politikaları danışmanı olarak görev yapan Kate Elder yaptığı açıklamada, “MSF olarak çok sayıda çocuğun zatürreden ölümüne şahit olduk. İlaç fiyatlarının insan sağlığı önünde engel olmaması sağlanana kadar, adil aşı talebimizden vazgeçmeyeceğiz. Bu aşı için Pfizer’e Hindistan’da patent verme kararı haksız bir karardır. Bu adım, sadece firmanın pazarda tek üretici olmasını sağlıyor ve zatürre aşılarının daha makul fiyata temin edilmesini engellemesine hizmet ediyor” dedi.
Günümüzde zatürre aşısı üreten sadece iki şirket var. Aşılar, Pfizer’in ürettiği PCV13 ve GlaxoSmithKline’ın ürettiği PCV10’dan ibaret. Bu iki şirket, söz konusu aşılar üzerinden halihazırda 40 milyar dolar kazanç elde etmiş durumda ve başka üreticilerin daha uygun fiyatlı aşılarla pazara girmesine sürekli olarak engel oluyor.
Zatürre aşısı alanında rekabetin olmayışı aşı fiyatlarının çok yükselmesine yol açtı. Tüm dünyada ülkelerin üçte birinin zatürre aşısını standart aşı paketine dahil edememesinin en büyük nedeni de bu. Hatta bugün bir çocuğa Dünya Sağlık Örgütü’nün tavsiye ettiği bütün aşıları yapmanın 2001’dekine kıyasla tam 68 kat daha pahalı olması da, büyük ölçüde tek bir zatürre aşısının fiyatından kaynaklanıyor.
Aşıda uygun fiyatlı seçenek şart
Patentli aşının yüksek fiyatı, bu aşıları satın alan ülkeler için de zorlayıcı bir unsur. Örneğin Güney Afrika aşılamaya ayırdığı bütçenin yüzde 30’undan fazlasını sırf PCV13’ü satın almaya harcıyor; yani ülke çapında herkese temin edilen, 11 aşıdan oluşan pakette bir tek zatürre aşısının bu kadar büyük bir bedeli var. Hindistan’da ise PCV13’ün hükümet tarafından temin edilmesine daha yeni başlandı. Aşı fiyatının yüksek olması ve başka şirketlerin bu aşıyı daha ucuza üretmesinin engellenmesi nedeniyle Hindistan henüz sadece üç eyalette (Himaçhal Pradeş, Bihar ve Uttar Pradeş) bu aşıyı uygulayabiliyor.
MSF Erişim Kampanyası’nın Güney Afrika’daki savunuculuk danışmanı Claire Waterhouse, “Tek başına Pfizer’in PCV13 aşısına ayrılan para, ülkenin aşılama bütçesi üzerinde ağır bir yük oluşturuyor” dedi. Waterhouse’a göre “Mevcut hükümet aşı fiyatını düşürmek için çözüm arıyor ama bu alandaki asıl değişim, rakip ürünlerin pazara girmesi ve Güney Afrika gibi ülkelerin daha uygun fiyatlı aşı seçenekleri olmasıyla gerçekleşecek.”
Gelişmekte olan ülkelerin bu eczaneye ihtiyacı var
Hindistan patent ofisinin Ağustos’ta aldığı kararın daha geniş etkileri de var, zira bu karar Hindistan’ın patent verme ve halk sağlığının korunması konusundaki yüksek standartlarının zayıflaması demek. Aynı zamanda şirketlerin mevcut tıbbi ürünlerinde ufak veya önemsiz değişiklikler yaparak yeni patent almasını veya var olan patentlerinin kapsamını genişletmesini kolaylaştırabilir. Bu da Hindistan’ın “gelişmekte olan ülkelerin eczanesi” olma rolüne gölge düşürecektir. Böyle bir durumda çeşitli ülkelerin ve sağlık hizmeti sağlayan MSF gibi kuruluşların uygun fiyatlı aşı ve ilaç temin etmesi zorlaşacaktır.
MSF Erişim Kampanyası Güney Asya Başkanı Leena Menghaney yaptığı açıklamada, “Hindistan patent yasasında kamu yararının korunmasının bir sebebi var,” dedi ve şöyle devam etti: “Daha önce Hindistan hükümetinin doğru karar verdiğini ve patent verme konusunda yüksek standartlara bağlı kaldığını görmüştük. Hindistan patent ofisi, ilaç şirketlerinin kuralları değiştirmesine izin vermemeli. Şirketlere verdikleri patentlerin gelişmekte olan pek çok ülkede insanların hayat kurtarıcı ilaç ve aşılara erişimini doğrudan etkilediğini bilmeleri gerekiyor.”
Pfizer’ın PCV13 zatürre aşısı patentine karşı Güney Kore’de de itirazlar mevcut.
* Temel İlaç ve Aşılara Erişim Kampanyası (Access Campaign)
