Aynı telif hakkı yasaları internet, basılı yayın, televizyon ve sinemalarda da geçerlidir. Çevrimiçi durumlarda içerik kullanma metodu çok farklı olsa da, birisinin yaratımı ya da kendi yüklediğiniz şey söz konusu olduğunda, kuralların aynı olduğunu hatırlamanız gerekir. Çevrimiçi var olan içeriğin birçoğu tamamen telif hakları koruması altında ve alıntı yapmak ya da öğretici materyal olarak kullanmak hakkı altında kişisel kullanıma açık. Birisinin işini yasal olarak dağıtmak ya da değiştirmek için, ek lisanslara ihtiyacımız var.
Materyalleri çevrimiçi kullanmak
Bir fotoğrafı rapor gibi çevrimiçi yayınlarda kullanmak için, ya onun sahibi ya da buna yapmaya hakkı olan biri olmalısınız. İnternette bulunan bir fotoğrafın altına farklı şekillerde imza atılabilir. İlk grup, tam telif hakları korumasıyla ilgilenen kayıtlardan oluşuyor: “ Tüm hakları saklıdır”, “©”, fotoğraf sahibinin tam adı. Bu kayıtlar sadece içeriği kişisel amaçlarla kullanmak koşuluyla kullanımınıza izin verir( içeriği yeniden dağıtmadan ve onlara arkadaşlarınız ya da ailenizden biri değilse değişiklik yapmadan). İmzasız fotoğraflar da telif hakkı yasasıyla korunur. Eğer bu fotoğrafları kullanmak isterseniz, pratik de bu insana ulaşmanız çok zor olsa da izin için yazarına sormanız gerekir.
Kayıtlarla ilgili ikinci tip imza, ücretsiz ve açık lisanslarla ilgilidir. Creative Commons gibi: CC-BY, CC BY-SA vb. Bu fotoğraflar lisanstaki koşullara saygı göstermek şartıyla yazarından izin almaya gerek olmadan kullanılabilir. Ücretsiz ve açık lisanslar içeriğe ulaşımı ve onların kullanımını kolaylaştırır. Aynı zamanda bir organizasyon olarak ürettiğiniz içeriklerin okuyucularını da unutmamalısınız. Creative Commons lisansları onlara içeriklerinizi bloglara ve başka organizasyonların internet sitelerine koyarak tanıtma şansı verir, kendi datalarını eklemelerini sağlar ya da raporunuzdaki dataları bilgi görseline çevirmesine imkan verir. Bu bilginin akışını ve organizasyonunuzun bilinirliğini etkiler.
Creative Commons lisansları kullandığınız materyallerin sahibi ile ilgili bilgi vermenizi gerektirir. Onlar açıkça materyalleri kullanmakla ilgili kuralları açıklarlar. Yayın için açık lisanslar, materyalleri çok sayıda insana ulaştırmaya izin verirler, özellikle de öngörülemeyen şekillerdeki değişikliklere izin verdiklerinden beri…
Açık ve ücretsiz lisanslar
Creative Common lisansları, yazar ne kadar özgür olunacağının kurallarını koyar- onlar ne yapılabileceğine, ne yapılamayacağına ve neden olduğuna karar verir- varsayımı üzerine kuruludur. 5 farklı Creative Commons lisansı vardır: ticari amaçlar dahil her türlü dağıtıma ve modifikasyona izin veren lisanslar(Creative Commons Attributionya da Creative Commons Attribution – ShareAlike), ticari kullanımı yasaklayan lisanslar ((reative Commons Attribution – NonCommercial ya da Creative Commons Attribution – NonCommercial – ShareAlike), modifikasyon yapmadan kopyalamaya izin veren lisanslar ((Creative Commons Attribution – NoDerivs) ve sadece modifikasyona uğramamış ve ticari olmayan kullanıma izin veren lisanslar ((Creative Commons Attribution – NonCommercials – NoDerivs).
Creative Commons Attribution (CC BY)
Creative Commons Attribution – ShareAlike (CC BY-SA)
Creative Commons Attribution – NonCommercial (CC BY-NC)
Creative Commons Attribution – NonCommercial – ShareAlike (CC BY-NC-SA)
Creative Commons Attribution – NoDerivs (CC BY-ND)
Creative Commons Attribution – NonCommercial – NoDerivs (CC BY-NC-ND)
Atıf (BY), Benzeri Paylaşım(SA),Ticari olmayan (NC), Türevsel olmayan eserler (ND)
Siz hangi lisansı seçmelisiniz?
Gördüğünüz gibi, lisanslar “koşullar” denilen 4 farklı elemandan oluşmaktadır- BY (atıf), NC( Ticari olmayan), ND (türevsel olmayan) ve SA(benzeri paylaşım). Bunları birleştirmek farklı lisanslar doğurur. Her lisans ayrıca yazarı ile ilgili bilgi içerir ( hatalardan ve çalıntılardan korunmak için). O yüzden, yazara hakkını vermek için Atıf koşulu ile baslar. Diğer koşullar okuyucularınıza ne izin vermek ve ne yasaklamak istediğinize bağlıdır.
Sivil toplum kuruluşları içinde en yaygın olanlar Creative Commons Attribution (CC BY) ve Creative Commons Attribution – ShareAlike (CC BY-SA) lisanslarıdır. Ticari olmayan koşulu olan lisanslar genelde organizasyonların lisansı kullanırken, içerik paylaşma isteği olduğu zaman kullanılır ( çünkü hala ticari ekonomik kuruluşlara, ticari lisans verme hakkı saklıdır). Benzer bir sonuca, ShareAlike (SA) koşulu olan lisanslar kullanarak da varılabilir. Bu lisans, başka bir lisans üzerinde sizin içeriğinizi kullanan yeni bir yaratımın yayınlanmasını yasaklar.
İşinizin, ticari kullanım da dahil, ücretsiz kullanıma ( bu düzeltme, modifikasyon, kopyalama ve paylaşma içerir)izin vermek istiyorsanız, Atıf lisansı almak iyi bir fikir olabilir. Bu her kullanıcının kurumun ve içeriği yaratan kişinin ismini belirtmesini gerektirir. Lisans değişme izin veren bir seçenek, materyallerinizin ticari amaçlarla kullanımını kolaylaştırmak gündem de olduğunda en iyi yoldur ( mesela, basın).
Materyallerinize dayanarak yarattığınız her içeriğin eşit olarak ulaşılabilir ve açık olmasını istediğiniz zaman en iyisi The Attribution-ShareAlike lisansı (CC BY-SA)’dır. Bütün türevler için ayni lisansı kullanma ihtiyacını doğurur. Bu Wikipedia’nın da kullandığı bir lisanstır. Bu lisans, tam bir telif hakkı koruması – © ile içeriği kapatma iznini vermez.
NC (NonCommercial) (CC BY-NC, CC BY-NC-SA) lisansları, ticari kullanım dışındaki kullanıcılarınızın kopyalama ve kullanım özgürlüğünü garantilerken, yaratımlarınızın ticari amaçlı kullanımını ayırmak için size hak tanır. Bu kulağa çekici gibi gelse de, hangi kullanımın koşulları ihlal ettiğini değerlendirmek zor olabileceğinden problemli bir hale dönüşebilir ( örneğin, sunucularının parasını karşılayabilmek için reklam kullanan bir internet sitesine içeriği koymak)
ND ( No Derivatives) içeren lisanslar ((CC BY-ND, CC BY-NC-ND) içeriğinizde düzeltme yapmanıza izin vermezler. Bu en kısıtlayıcı koşuldur çünkü metin çevirisine ve düzeltisine, kolaj oluşturmaya ya da içeriği başka bir formata ya da bilgi görseline bile dönüştürmeye izin vermez.
Her bir lisans yaratıcının ya da bir organizasyonun farklı ihtiyaç ve amaçları doğrultusunda yaratılmıştır. Her bir lisans altındaki içeriklerle neler yapılabileceği bu poster üzerinde görülebilir.
Karar sizin, ancak unutmayın ki amaç organizasyonunuzun misyonunu mümkün olduğunca yerine getirmektir ve bilginiz ve materyalleriniz mümkün olduğunca özgürce var olmalıdır. Bu durumda en iyi çözüm açık lisanslardır.
Creative Commons lisansları Hırvatça, İngilizce, Fransızca, Rusça ve Ukraynaca olmak üzere 26 dilde mevcut. Sadece çevrilmiş değil ayni zamanda ülkelerin yasalarına göre adapte edilmiştir. Eğer bir ülkede henüz bir Creative Commons bölümü yoksa, lisansların Unported, „international” versiyonunu kullanmak mümkündür.
Creative Commons hakkında daha fazla bilgiye www.creativecommons.org adresinden ulaşabilirsiniz.
