İklim ve çevre alanında çalışan sivil toplum kuruluşları, deprem bölgesi özelinde ve kentsel dönüşüm tartışmaları çerçevesinde binalarda yenilenebilir kaynaklara dayalı ısıtma ve soğutma sistemlerine ilişkin görüşlerini/taleplerini iletiyor.
Pozisyon belgesine ulaşmak için tıklayın.
“Kahramanmaraş depremleri sonrasında toparlanma/yeniden inşa sürecinde binalarda yenilenebilir kaynaklara dayalı ısıtma ve soğutma” başlıklı metin, özellikle dağıtık yenilenebilir enerji kurulumu ile de desteklenebilecek ve afetler karşısında dayanıklılığı destekleyecek ısı pompası sistemlerinin deprem bölgesinde kullanımını gündeme getirmeyi ve bu doğrultudaki planlamaları destekleyecek teknik bir çerçeve oluşturmayı hedefliyor:
- Isı pompası nedir/nasıl çalışır? Isı pompası –yaygın olarak kullanılan şekli ile– ortamda (hava, su ya da toprakta) var olan ısıyı alıp, elektrik enerjisi kullanarak yüksek ya da düşük sıcaklığa ulaştıran ve bu ısıyı bir başka ortama aktaran sistemi ifade etmektedir. Sistem, ısı enerjisinin %75’ini havadaki termal enerjiden, %25’ini de elektrik enerjisinden almaktadır. Isı kaynağı ve dönüştürücü sistemine göre farklı çeşitleri (havadan havaya, havadan suya ya da toprak kaynaklı gibi) bulunmaktadır.
Isı pompaları, fosil yakıt kazanlarına kıyasla daha verimli çalışmaktadır ve daha az maliyetlidir. Ortam ısısından faydalanmak için elektrik kullanmaktadır ve mevcut yoğuşmalı gaz kazanlarının (ev tipi kombiler) kullandığı elektriğin %20’si ile %30’u arasında elektrik tüketerek aynı miktarda ısı sağlayabilmektedir. Kasım 2022 fiyatlarıyla, ısı pompası kullanmaya başlayan hanelerde yıllık enerji faturası tasarrufu ABD’de 300 dolara kadar ulaşmaktadır. Almanya’da ısı pompası kullanan bir ev, yatırım maliyetleri de dâhil olmak üzere, %12’ye kadar tasarruf edebilmektedir.
Bu bakımdan ısı pompası kullanımının yaygınlaştırılması, Türkiye’nin karbonsuzlaşması ile enerji krizleri karşısındaki bağımlı konumunun ve bu bağımlılığın cari açık üzerindeki etkisinin aşılması bağlamında da gerçekçi bir adım olarak görülebilir.
Söz konusu tasarım, planlama ve uygulama süreçlerinde, ısı pompalarının bina ısıtma ve soğutmada en etkili kullanımı için aşağıdaki talepler iletilmektedir:
- Yeniden inşa sürecinde, enerji verimliliğini artıracak ısı pompalarının kullanımı önceliklendirilmelidir. Bu kapsamda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından ısı pompalarının kullanımı –öncelikle belirlenen pilot bölgelerden başlanarak– orta vadede tüm yeni binalar için zorunlu hâle getirilmelidir.
- Yeniden inşa süreci, ısıtma ve soğutma tesisatlarının kurulumu ile bütüncül olarak ele alınmalıdır. Binaların ısı yalıtımı, ısı pompalarının kullanımını yaygınlaştıracak ve verimliliği artıracak önlemlerle bir araya getirilmelidir. Binalar, enerji ihtiyacının elektrifikasyonunu sağlayacak altyapıyla ve ısı pompalarının kurulumuna uygun biçimde tasarlanarak inşa edilmelidir.
- Deprem sonrasında inşa edilecek konutlarda, yoğuşmalı kazanlarla ve solar panellerle desteklenen merkezi sistem kullanımı planlanmaktadır. Oysaki, bu planlamada bölgesel ısıtma sistemlerinin kurulması, sürdürülebilir ve faydalı bir çözüm olarak değerlendirilmelidir.
- Daha verimli bir sistem kullanımı için, bölgede elektrik üretiminde yenilenebilir enerji payı artırılmalıdır.
- Isı pompalarının kullanımında, montajda ve gerekli gaz kullanımlarında (örneğin F-gazlar) ilgili mevzuat oluşturulmalı ve uygulanmalıdır.
- Isı pompalarının kullanımının yaygınlaştırılması için, fosil yakıtlı kaynaklara dayalı ısınmada sağlanan teşviklere karşılık, düşük faizli ve uzun vadeli krediler sağlanmasında destek ve zorunluluk mekanizmaları değerlendirilmelidir. Bu konuda hem kamu hem de sivil toplumun desteğiyle çalışmalar yürütülmelidir. Farkındalığı artırmaya yönelik çalışmalar düzenlenmelidir.
İmzacılar
Avrupa İklim Eylem Ağı
Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği
İklim İçin 350 Derneği
Fosil Yakıtların Ötesi
Yeşil Düşünce Derneği
Greenpeace Akdeniz
